!چرتکه چیست؟

چرتکه را می‌توان از نخستین ابزارهای محاسباتی در بیشتر نقاط جهان از شرق تا غرب دانست. خاستگاه اصلی پیدایش چرتکه و روش‌های کار با آن هنوز به طور قطعی مشخص نشده است؛ اما بی‌تردید کاربرد این ابزار مربوط به زمانی است که ارزش مکانی اعداد در نظام‌های عددنویسی کامل نبوده است. امروزه در بیشتر کشورها برای بهبود مهارت‌های یادگیری و تقویت ذهن از چرتکه استفاده می‌شود و از این فناوری کهن در برگزاری کلاس چرتکه بهره می‌برند.
مورخان با استناد به گزارش هرودوت، تاریخ نگار یونانی، پیشینه استفاده از چرتکه را به قرن پنجم پیش از میلاد رسانده و از رواج کامل این ابزار در یونان باستان خبر داده‌اند. با وجود این، بسیاری از منابع غربی نیزانواع نخستین چرتکه را به خاورمیانه مربوط می‌دانند که عبارت بوده‌اند از سطحی با تقسیمات موازی و تعدادی مهره.معادل انگلیسی چرتکه abacus در زبانای اروپایی، کلمه‌ای لاتین به معنای لوح شمارش و برگرفته از واژه یونانی آباکس به معنای لوح مربع شکل است. مراد از چرتکه مورد استفاده در یونان و روم سطحی صاف با تعدادی سنگریزه بوده است. همچنین نوع مشهوری از چرتکه به نام سوان‌پان از قرن پنجم و ششم میلادی در چین مرسوم بوده که به ژاپن رفته و پس از تغییراتی چند با نام ژاپنی پرآوزه سوروبان امروزی مشهور گشته است. تفاوت چرتکه چینی در مقایسه با چرتکه غربی وجود یک بازوی افقی در میان قاب است که میله‌ها را به دو قسمت نابرابر، بالا 2 و پایین 5 مهره، تقسیم و حرکت مهره‌ها را محدود می‌کند. چرتکه رایج در ایران به سبب وارد شدن از روسیه همان چرتکه متداول در روسیه است و نام چرتکه نیز برگرفته از واژه روسی سُچتی است؛ همچنین چرتکه را در عربی مِعداد می‌نامند.

ساختار چرتکه:

قاب ساده چوبی مستطیل شکل چارچوب اصلی همه چرتکه‌های جهان را تشکیل می‌دهد که به موازات عرض 10 میله میله فلزی درون قاب قرار گرفته، به تعداد میله ها در دو ضلع طولی قاب سوراخ‌هایی ایجاد شده است و میله‌ها درون آنها فرو رفته‌اند. هر میله 10 مهره چوبی دارد که با سوراخ‌های ایجاد شده در وسط مهره‌ها، به راحتی حول محور میله‌ها می لغزند و بالا و پایین می‌روند. هر میله نشانگر ارزش مکانی ارقام و مهره‌ها نشانه اعداد می‌باشند؛ مثلا ۴ میله اول از سمت راست قاب چوبی بیانگر اعداد کسری هستند میله دوم 1/0 میله سوم01/0.میله چهارم نیز برای جدا ساختن اعداد کسری از اعداد صحیح استفاده می‌شود.

آموزش چرتکه:

بي گمان بازاریان و تاجران مشغول حساب و کتاب با چرتکه در حجره‌های بازار تصویر آشنایی برای بسیاری از ما به شمار می‌آیند، مهارت و سرعت عمل برخی از آنان در کار بار چرتکه و صدای خوش آهنگ بالا و پایین رفتن مهره‌ها بر میله‌های فلزی از جذابیت‌های کار با چرتکه بوده و افراد را به یادگیری آن تشویق می‌کند. امروزه علاوه بر ایران، در بسیاری از کشورهای جهان همچون ژاپن و چین به سبب دقت بالای کار با چرتکه، درصد خطای احتمالی پایین و درگیر شدن دو حس شنوایی و لامسه حین کارکلاس چرتکه را برای آموزش بهتر ریاضیات به کودکان در نظر گرفته‌اند. آموزش ریاضی با چرتکه ساده‌تر بوده و کودکان قادر به یادگیری کامل چهارعمل اصلی ریاضی خواهند بود. از محسنات این شیوه آموزش شباهت آن به بازی و در نتیجه کاهش استرس کودک حین یادگیری است. در حال حاضر دو گونه چرتکه چینی و ژاپنی بیشترین کاربرد را برای یادگیری چرتکه و ریاضی به زبان ساده در جهان دارند که چرتکه ژاپنی به سبب داشتن مهره‌های کمتر تمرکز بیشتری برای کودکان فراهم می‌سازد.

پایان سخن:
چنان‌که یاد شد چرتکه به عنوان ابزار حسابداری کهن از دیرباز تا کنون به حیات خود ادامه داده است و امروزه نیز با توجه به مزایای یادگیری مهارت‌های ریاضی، این وسیله جایگاه خود را در سیستم‌ها و مراکز آموزشی یافته است. یکی از مراکز مثال‌ زدنی و معتبر در این زمینه موسسه رویش ذهن طلایی است که با گنجاندن این ابزار به عنوان یکی از فنون و وسایل کمک‌آموزشی در شیوه آموزشی خود و برگزاری کلاس‌های چرتکه با کیفیت عالی، سعی در بالا بردن قدرت یادگیری، ایجاد سرعت و دقت بیشتر در پاسخ‌گویی و افزایش تمرکز کودکان دارد.